ΓΟΡΓΟΝΕΣ ( VIDEO )

Προσθήκη λεζάντας

Γοργόνα: Η ακριβής μορφή μιας γοργόνας διαφέρει αρκετά από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή. Υπάρχουν περιγραφές για γοργόνες όπου οι εμφάνιση τους δεν είναι ούτε ανθρώπου ούτε ψαριού. Άλλες δίνουν την κλασσική μορφή (από την μέση και πάνω ανθρώπου και από την μέση και κάτω ψαριού), αλλά και πάλι διαφέρουν πολύ.
Μάλιστα η ουρά της γοργόνας είναι κάτι που διαφέρει πάρα πολύ στις διάφορες απεικονίσεις, έχουν βρεθεί απεικονίσεις από ουρά ψαριού, άλλες που να είναι πιο κοντά στου δελφινιού και τέλους υπάρχουν γοργόνες με δύο ουρές (σαν να ήταν πόδια).

Ο μύθος
Ο μύθος της γοργόνας είναι ένας μύθος ο οποίος υπήρξε σε πολλούς διαφορετικούς τόπους και εποχές, σε αντίθεση με τους περισσότερους μύθους λαϊκών παραδόσεων που είναι συνήθως πιο τοπικοί. Η πρώτη εμφάνιση σε κείμενα, βρίσκεται στην ελληνική μυθολογία όπου λέει ότι οι γοργόνες γεννήθηκαν από τις φλεγόμενες γαλέρες των Τρώων, όπου το ξύλο έγινε σάρκα και αίμα για τις "πράσινες κόρες της θάλασσας". Ιρλανδέζικοι μύθοι λένε ότι οι γοργόνες μεταμορφώθηκαν από παγανικές γυναίκες την εποχή του διωγμού από τον άγιο Πατρίκιο. Άλλοι μύθοι παρουσιάζουν ότι γεννήθηκαν από τα πνιγμένα παιδιά κάποιου άγνωστου Φαραώ στην Ερυθρά Θάλασσα.

Ας δούμε όμως τον μύθο από την αρχή , γυρίζοντας στην Αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Ελληνες τις καλούσαν νηρηίδες ή θαλάσσιες νύμφες (κόρες των νερών) ή σειρήνες (νύμφες σε απλά ελληνικά σημαίνει «των νέων γυναικών»). Σε αυτές τις αναφορές των Ελλήνων δεν είναι γυναίκες με ουρές ψαριών, αλλά απλά γυμνές γυναίκες που κολυμπούν στη θάλασσα ή βρίσκονται στα βράχια της ακτής ή στις παραλίες και στις όχθες των ποταμών. Στον ελληνικό μύθο υποτίθεται ότι οι σειρήνες ήταν κατά το μισό γυναίκες και στο άλλο μισό τους πουλιά επειδή είχαν την ιδιότητα να τραγουδούν με ωραία και στεντόρεια φωνή το τραγούδι τους. Τις βλέπουμε σε αναπαραστάσεις αρχαίων Ελληνικών αγγείων να σαγηνεύουν τον Οδυσσέα στην Ιλιάδα με το τραγούδι τους!
Οι γοργόνες ήταν κόρες της Κητούς και του Φόρκυ. Ήταν η Σθενώ, η Ευρυάλη και η Μέδουσα ή Γοργώ, το κεφάλι της οποίας έκοψε ο Περσεύς μιας και ήταν η μόνη θνητή από τις τρεις. Αδελφές τους θεωρούνταν η Σκύλλα και η Χάρυβδη. Η Σθενώ παράγεται από το ρήμα σθένω που σημαίνει είμαι δυνατός, έχω ισχύ. Συμβόλιζε τη δύναμη της θάλασσας και δεν γίνεται αναφορά σε κανένα προσωπικό της μύθο. Η Ευρυάλη παράγεται από το ευρύς και το αλς και σήμαινε την πλατιά θάλασσα. Μαζί με τη Σθενώ συμβόλιζαν την δύναμη και την απεραντοσύνη της θάλασσας. Ούτε κι αυτή αναφέρεται σε προσωπικούς της μύθους. Η Τρίτη γοργόνα η Μέδουσα είναι η κύρια γοργόνα γύρω από την οποία πλέκονται οι διάφοροι μύθοι. Το όνομά της παράγεται από το ρήμα μέδω που σημαίνει άρχω, κυβερνώ, κυριαρχώ, προστατεύω. Μέδουσα σήμαινε τη βασίλισσα, την προστάτιδα, αυτή που είχε οριστεί να φυλάει κάτι. Και οι τρεις λέγεται πως ήταν Κενταύρισσες, τις οποίες η Αθηνά μεταμόρφωσε σε απεχθή τέρατα, εξαιτίας της Μέδουσας.

Οι γοργόνες απεικονίζονται σαν τρομερά θηρία με μάτια άγρια, με φίδια για μαλλιά και με την αποκρουστική γλώσσα τους να κρέμεται έξω από το στόμα τους. Βέβαια πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι πρόκειται περί προκατακλυσμιαίων θεοτήτων κι όπως είναι φυσικό οι πιο σύγχρονες θρησκείες φρόντισαν να τις γελοιοποιήσουν είτε να τις αποδυναμώσουν. Ο Ησίοδος μας λέει ότι οι γοργόνες κατοικούσαν μακριά στις εσχατιές της νύχτας πέρα από τον Ατλαντικό ωκεανό, εκεί όπου κατοικούσαν οι Εσπερίδες. Η τοποθέτηση της κατοικίας τους στα δυτικά αναφέρεται σε όλους τους μύθους όπως παρατηρεί ο Στράβων. Στα “Κύπρια έπη” σαν κατοικία τους αναφέρεται το νησί Σαρπηδόνα ενώ κατά τον Πλίνιο τοποθετούνται σε κάποιο σύμπλεγμα νησιών που ονομαζόταν Γοργάδες. Στο γεγονός αυτό στηρίζεται και η άποψη ότι τα ονόματα των τριών γοργόνων δεν είναι τίποτα άλλο παρά τα ονόματα τριών μεγάλων νησιών που βρίσκονταν στο σύμπλεγμα των Εσπερίδων. Όπως μας αναφέρει ο Ησίοδος η Μέδουσα ήταν η μόνη από τις γοργόνες που έσμιξε ερωτικά και άφησε απογόνους. Από τον Ποσειδώνα γέννησε την στιγμή που της έκοβε το κεφάλι ο Περσεύς τον Χρυσάορα και τον Πήγασο το φτερωτό άλογο. Στον Όμηρο ο οποίος γνωρίζει το μύθο για τη θανατερή δύναμη της κεφαλής της Μέδουσας αναφέρεται μόνο μία γοργόνα κι αυτή είναι η Γοργώ. Η Μέδουσα συνδέεται και με την Περσεφόνη. Είναι κι αυτή μια υποχθόνια θεότητα φοβερή κι αδυσώπητη που είναι ο τρόμος των ανθρώπων και δεν δείχνει ευμένεια σε κανέναν που θα τολμήσει να τη κοιτάξει. Κι όταν ο Ηρακλής κατέβηκε στον Άδη όλες οι σκιές έντρομες παραμέριζαν για να περάσει εκτός της σκιάς του Μελέαγρου και της Γοργόνας που δεν τον φοβόντουσαν! Μήπως όμως και το ίδιο της το όνομα δεν τις συνδέει; Το όνομα Περσεφόνη είναι σύνθετο από το Περσεύς και το φόνος, που σημαίνει δηλαδή “αυτή που φονεύθηκε από τον Περσέα”.
Στα νεότερα χρόνια και σε μια παράδοση που φτάνει μέχρι τις μέρες μας, ο λαός ήθελε την γοργόνα να είναι αδερφή του Μ. Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με αυτό το μύθο ο Μ. Αλέξανδρος είχε εμπιστευτεί στην αδερφή του το νερό της αθανασίας το οποίο είχε αποκτήσει αφού σκότωσε το δράκο που το φύλαγε. Η αδερφή του όμως το έχυσε πριν προλάβει ο αδερφός της να το χρησιμοποιήσει κι έτσι αυτός την καταράστηκε να γίνει ψάρι από την μέση και κάτω και να πλανιέται μέσα στις θάλασσες. Εκείνη όμως γνωρίζοντας το κακό που είχε κάνει στον αδερφό της δεν του κράτησε κακία και με αγωνία σταματά τα καράβια που θα βρεθούν στο δρόμο της και ρωτά τους ναυτικούς “Ζει ο Μέγας Αλέξανδρος;”. Κι αν πάρει τη σωστή απάντηση: “Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει” τότε ευχαριστημένη χάνεται στα βάθη της θάλασσας, ειδάλλως παίρνει μαζί της και το καράβι.Όσον αφορά τους μύθους άλλων χωρών για τις γοργόνες, στην Ιρλανδία αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι οι γοργόνες ζούσαν βαθιά κάτω από τη θάλασσα και τον θαλάσσιο πυθμένα! Στα νησιά Shetland αναφέρουν ότι φορούν δέρματα ζώων και κολυμπούν στο νερό ενώ στη συνέχεια απομακρύνονται με τα πόδια στην γη! Οι νησιώτες επίσης πιστεύουν ότι είναι απόγονοι από γοργόνες! Στα Orkney Islands ισχυρίζονται ότι οι γοργόνες δεν έχουν ουρές ψαριών, αλλά φορούν μακρύ μεσοφόρι που μοιάζει με ουρά ψαριού όταν κολυμπούν στη θάλασσα. Στην πραγματικότητα σε πολλές από τις προηγούμενες διηγήσεις δεν αναφέρεται πουθενά η ύπαρξη ουράς. Η έννοια της ουράς ψαριού είναι μια ιστορία που διαδόθηκε πολύ αργότερα στον κόσμο.
Στην Ισπανία οι σειρήνες είναι συνώνυμες με τις γοργόνες. Σε πολλές ιστορίες οι γοργόνες παρουσιάζονται να παίζουν μουσικά όργανα ή να χρησιμοποιούν καθρέφτη και χτένες. Κανένα θαλάσσιο πλάσμα δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο! Αντίθετα αυτή είναι μια γήινη συμπεριφορά των γυναικών και κάπου εκεί η ιστορία περιπλέκεται! Μια διάσημη γοργόνα στην ιστορία που παρατηρήθηκε ήταν στη Newark Bay στο Deerness του Orkney. Αυτή η γοργόνα είχε θεαθεί εκατοντάδες φορές από τους επισκέπτες και τους ντόπιους το 1890. Από τεκμηριωμένες αναφορές φαίνεται ότι η γοργόνα έμενε σε κάποια απόσταση από την ακτή. Μια διήγηση αναφέρει: Είναι περίπου 1.80 σε ύψος, έχει ένα μικρό μαύρο κεφάλι με ψηλό λαιμό, ένα άσπρο χιονάτο σώμα και δύο σκέλη, κολυμπάει σαν ψάρι και μόλις που ξεχωρίζει από ένα ανθρώπινο ον! Κατά καιρούς φαίνεται να κάθεται πάνω σε έναν βράχο κοντά στο κύμα και να δουλεύει με τα χέρια της! Και πάλι όλοι υποτίθεται ότι αυτό που είδαν είναι μια παραδοσιακή γοργόνα που είναι η μισή γυναίκα και η μισή ψάρι.

Είναι λοιπόν μύθος ή πραγματικότητα η ύπαρξη της γοργόνας;

Οι περιγραφές αυτές των γοργόνων θα μπορούσαν να ταιριάζουν σε γυναίκες που κάνουν μπάνιο. Γιατί όμως αυτές οι γυναίκες να θέλουν να κολυμπήσουν στη θάλασσα; Μετά από όλα όσα γνωρίζουμε ήταν πολύ ασυνήθιστο για τους ανθρώπους να κολυμπούν στη θάλασσα στα ευρωπαϊκά ύδατα στο παρελθόν. Αυτό άρχισε να συμβαίνει μόνο κατά τον 19ο αιώνα όταν η κολύμβηση έγινε της μόδας και οι πλούσιες μόνο γυναίκες κολυμπούσαν στην θάλασσα στην αρχή με την βοήθεια διαφόρων μηχανημάτων για κολύμβηση της εποχής εκείνης. Επίσης υπάρχει το πρόβλημα της θερμοκρασίας του νερού. Ιστορίες γυμνών γυναικών για μπάνιο στη θάλασσα στη νότια ακτή της Αγγλίας ή στη Μεσόγειο θάλασσα ακούγονται αρκετά λογικές. Αλλά έχουμε αναφορές για γοργόνες στα νησιά βόρεια της Σκωτίας όπως τα Shetlands και Orkney Islands και υπάρχουν ακόμη αναφορές από τη Φινλανδία, την Ισλανδία και τη Ρωσία! Σε αυτά τα ύδατα της Αρκτικής ένας άνθρωπος στη θάλασσα θα παγώσει μέσα σε λιγότερα από 20 λεπτά! Επομένως γιατί γυναίκες να θέλουν να κολυμπούν σε αυτές τις θάλασσες; Μπορούμε να βρούμε μια εξήγηση γι’ αυτό στην ακόλουθη ιστορία:
Ο Hendrik Hamel ήταν μέλος του πληρώματος του ολλανδικού πλοίου Sperwer με εξήντα τέσσερις άνδρες επί του σκάφους το οποίο άφησε την Batavia στις 18 Ιουνίου του 1653. Στην περιοχή μεταξύ της Ιαπωνίας και της Κορέας το Sperwer βυθίστηκε πέφτοντας σε καταιγίδα και είκοσι οκτώ άνδρες χαθήκαν. Οι υπόλοιποι τριάντα έξι επιζώντες ήταν πολύ τυχεροί και οδηγήθηκαν στην ξηρά στη νότια ακτή του νησιού της Κορέας Genoy. Αυτό το νησί είχε το όνομα «η απομονωμένη περιοχή». Ήταν τόσο απομονωμένο που για εκατοντάδες χρόνια η κυβέρνηση της Κορέας έστελνε τους εγκληματίες στο νησί χωρίς να έχουν καμιά επαφή με τον έξω κόσμο! Οι επιζώντες του Sperwer αναγκαστήκαν να ζήσουν για δέκα μήνες στο νησί πριν από τη μεταφορά τους στην Σεούλ. Ο Hendrick Hamel όταν γύρισε στην Ολλανδία έγραψε για τα βιώματα του στην Κορέα σε ένα βιβλίο που μιλούσε για γοργόνες που υπήρχαν στο νησί. Όμως, στους επιστημονικούς κύκλους γνωρίζουν ότι αυτό που αναφέρεται ως γοργόνες ήταν στην ουσία haenyo δύτριες. Haenyo στα Κορεάτικα σημαίνει γυναίκα δύτης! Είναι γνωστό ότι δύτριες ψαρεύουν με άπνοια και σχεδόν γυμνές στο θαλάσσιο πυθμένα της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας για πάνω από 1500 χρόνια. Είναι οι γνωστές πλέον γυναίκες Amma. Ανδρες δύτες εξακολουθούν να υπάρχουν στην Ιαπωνία και μία φορά χρησιμοποιήθηκαν και στην Κορέα, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία είναι γυναίκες! Αυτό οφείλεται στο ότι η θερμοκρασία του νερού κατεβαίνει έως 8 βαθμούς Κελσίου και οι γυναίκες μπορούν να αντέξουν αυτή την πολύ ψυχρή θερμοκρασία επειδή έχουν ένα υψηλότερο ποσοστό υποδόριου λίπους σε σχέση με τους άνδρες. Μερικοί άνδρες οι οποίοι έχουν υψηλά ποσοστά λίπους είναι επίσης σε θέση να αντέχουν αυτές τις θερμοκρασίες ψυχρών υδάτων αλλά αυτοί είναι η εξαίρεση. Ο μέσος άνθρωπος δεν θα μπορούσε να επιβιώσει αν βυθίζονταν για αρκετή ώρα σε αυτά τα νερά χωρίς μια στολή κατάδυσης. Στον 20ό αιώνα πολλές μελέτες έχουν γίνει για haenyo δύτριες από τους επιστήμονες που τις έχουν βαφτίσει «Οι σκληρότερες γυναίκες του κόσμου». Σε μια μελέτη των επιστημόνων Honk Suk Ki και Herman Rahn στα τέλη της δεκαετίας του 1960 βρήκαν ότι μπορούσαν να καταδύονται σε βάθη από 6 μέτρα και κάτω για αλιεία μόνο με την βοήθεια μεταγενέστερων γυαλιών ή μάσκας και να παραμένουν στο βάθος ψαρέματος για περισσότερο από 3 λεπτά! Στο παρελθόν haenyo δύτριες έχουν τυφλωθεί καθώς πέρασαν όλη τους την ζωή δουλεύοντας χωρίς μάσκα και ήταν διαρκώς εκτεθειμένες σε θαλασσινό νερό! Η λέξη Amma προέρχεται από την ιαπωνική Amaterasu που είναι η Θεά του ήλιου αλλά σήμερα σημαίνει απλώς «θαλάσσια γυναίκα». Με άλλα λόγια η ιαπωνική λέξη Amma και η αγγλική λέξη γοργόνα (θάλασσα-γυναίκα) σημαίνουν το ίδιο πράγμα.
Ερευνητές οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με τον μύθο των γοργόνων εικάζουν πως τα πολλά περιστατικά ναυτικών οι οποίοι υποστήριζαν πως έχουν δει γοργόνες, ουσιαστικά οφείλονται σε φώκιες! Πιστεύεται, πως οι ναυτικοί άκουγαν τις φώκιες και στην κατάσταση πανικού ή ακόμα και μέθης που βρισκόντουσαν τις έβλεπαν και τις περνούσαν για γοργόνες. Ανάλογες εκδοχές υπάρχουν αντίστοιχα για τις φάλαινες beluga.
Από άλλους επιστήμονες έχει θεωρηθεί πως τα manatees ή dugongs θα μπορούσαν να είναι πίσω από το μύθο της γοργόνας.Ένα παράδειγμα που υποστηρίζει αυτήν την θεωρία είναι ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος είχε καταγράψει πως είχε δει γοργόνες στο ταξίδι του στο νέο κόσμο, αλλά λέγοντας όμως πως θα έπρεπε να ήταν ομορφότερες(In a bight at the coast of Hispaniola I saw three Sirens, but they were far less beautiful than Horaz described them«.(Ο Columbus είδε την Caribbean Manatee).Αυτά τα μεγάλα υδρόβια θηλαστικά (manatees, dugongs ) είναι ξεχωριστά για τον τρόπο με τον οποίο κουβαλούν τα μωρά τους, λικνιζόμενα στα χέρια τους όπως ο άνθρωπος κρατάει ένα μωρό. Είναι πιθανό οι ναυτικοί που βλέπανε αυτά τα άγνωστα κτήνη για πρώτη φορά, να υπέθεταν πως είχαν να κάνουν με ένα ανθρωπόμορφο μυθικό τέρας, ως συνέπεια να εξιστορούν αυτή την περιπέτεια τους στους πατριώτες τους κατά την επιστροφή τους από τα ταξίδια. Ενδιαφέρον είναι πως δεν έχουμε ιστορικές αναφορές σε αρσενικές γοργόνες (γοργόνους).
Όμως, οι γοργόνες είναι κάτι περισσότερο από μια απλά λάθος παρατήρηση. Μέσα από τους μύθους και τις θρησκείες μπορούμε να δούμε τις γοργόνες ως σύμβολα για την εξιδανίκευση της θηλυκότητας από τους άντρες καθώς και τον φόβο που έχουν οι άντρες για τις γυναίκες. Ενώ για τις γυναίκες μπορεί να φανεί ως σύμβολο ελευθερίας και δύναμης (αν και υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες απόψεις γι' αυτό).

Παρά όλες αυτές τις εξηγήσεις, manatee και θύματα που έπασχαν από σειρηνομελία , παρουσιάζονταν παλαιότερα ως αποδείξεις πως υπάρχουν γοργόνες. Περιστατικά σειρηνομελίας υπάρχουν μέχρι και σήμερα και μπορούμε από φωτογραφίες όπως η ακόλουθη να καταλάβουμε πως όντως δεν ήταν καθόλου δύσκολο να υποστηρίξουν πολλοί πως πρόκειται για γοργόνες.






Από τον 19ο αιώνα ακόμα, ο καθηγητής P.T. Barnum "βρήκε" την γνωστή Feejee Mermaid, όπου γύρισε τον κόσμο εκθέτοντας την. Φυσικά δεν ήταν καθόλου όμορφη (μάλλον φρικιαστική) και μετά από πολλά χρόνια (1855) παραδέχτηκε ότι την είχε κατασκευάσει ταριχεύοντας και συνδυάζοντας πολλά ζώα.
Κι άλλοι έχουν διαπράξει τέτοιου είδους παρόμοιες εξαπατήσεις, οι οποίες είναι συνήθως από πεπιεσμένο χαρτί ή μέρη αποθανόντων πλασμάτων (συνήθως πίθηκοι και ψάρια) που ράβονται μαζί για την εμφάνιση μιας τραγελαφικής γοργόνας. Αμέσως μετά το Τσουνάμι του 2004, φωτογραφίες με «γοργόνες» πέρασαν στο διαδίκτυο ως κάτι που είχε ξεβράσει η θάλασσα.